Từ mẫu ADN đến niềm vui của hai gia đình tìm được liệt sĩ ở Thanh Hóa

Trong niềm vui ngôi nhà mới vừa hoàn thành, gia đình ông Trịnh Văn Lai ở xã Đông Thành, tỉnh Thanh Hóa lại vỡ òa cảm xúc khi nhận được tin hài cốt của liệt sĩ Trịnh Văn Hai, người anh trai của ông đã được xác định danh tính nhờ kết quả giám định ADN. Không còn là một nén nhang thắp giữa mơ hồ.. Không còn là dòng chữ “chưa biết tên” và những chuyến đi tìm trong mòn mỏi…Lần đầu tiên gia đình ông Lai có thể thắp một nén hương mà biết rõ liệt sĩ Trịnh Văn Hai đang yên nghỉ tại Nghĩa trang Đức Cơ, tỉnh Gia Lai.

Đôi mắt hoe đỏ, run run nâng niu tấm bằng Tổ quốc ghi công của anh trai trên tay, ông Trịnh Văn Lai lặng người chia sẻ: “Hôm nghe tin báo nhưng chưa có giấy tờ chính thức, tôi và gia đình vừa mừng, vừa lo, mừng là có tin đã tìm thấy anh trai, lo là nhỡ thông tin không đúng thì hụt hẫng lắm. Cả đêm tôi không ngủ được, cứ trằn trọc mãi, thấp thỏm chờ gặp các anh Công an xã thông báo thì mới yên tâm được. Bây giờ thì niềm tin và hi vọng của gia đình của tôi đã trở thành hiện thực. Nếu không có sự quan tâm của Đảng, Nhà nước thì chúng tôi không biết đường nào mà tìm, đưa anh về quê hương”.

Cũng như gia đình ông Lai, sau bao nhiêu năm tìm kiếm, đợi chờ trong vô vọng, nay gia đình ông Trịnh Văn Tuấn ở xã Nga An, tỉnh Thanh Hoá đón nhận niềm vui khi các cơ quan chức năng đã xác định chính xác danh tính hài cốt liệt sĩ thông qua mẫu ADN. Trong ký ức của ông Trịnh Văn Tuấn, gia đình có 2 người anh trai hi sinh trong chiến tranh nhưng đều chưa xác định được mộ phần ở đâu. Hai tờ giấy báo tử…hai tấm Bằng Tổ quốc ghi công và một nén nhang chưa bao giờ tắt… Đó là những gì còn lại của 2 anh em liệt sĩ Trịnh Quang Lâm và Trịnh Quang Hữu.

Sau bao nhiêu năm tìm kiếm trong vô vọng, nay nhận được kết quả giám định ADN, gia đình ông Tuấn cuối cùng cũng biết nơi anh trai mình đang yên nghỉ. Tấm bia mộ không còn khắc dòng chữ “Liệt sĩ chưa biết tên” - rồi đây sẽ có tên anh, với tuổi tác, quê hương. Một cái tên được gọi lại - như một lần được sống. Ông Tuấn nghẹn ngào, cho biết: "Trong hành trình suốt mấy chục năm đi tìm mộ của hai anh trai mình, gia đình tôi đã trải qua muôn vàn gian nan, vất vả. Bao năm qua, chúng tôi vẫn nghĩ mộ anh trai mình là liệt sĩ Trịnh Quang Lâm đang nằm ở một nghĩa trang liệt sĩ của tỉnh Bình Phước, vì tên tuổi, quê quán đều trùng khớp. Vậy nhưng, khi nhận được kết quả lấy mẫu ADN thì phần mộ anh Lâm hiện nay đang nằm ở nghĩa trang Đức Cơ (Gia Lai). Điều chúng tôi đau đáu nhất là phần mộ của anh Trịnh Quang Hữu vẫn chưa được tìm thấy. Gia đình mong rằng sẽ sớm tìm được mộ của anh Hữu để niềm vui sum vầy được trọn vẹn hơn".

Hai câu chuyện của hai gia đình trong hành trình tìm kiếm liệt sĩ tại Thanh Hóa là minh chứng sinh động cho hiệu quả của Đề án xác định danh tính liệt sĩ còn thiếu thông tin bằng phương pháp giám định gen.

 Chiến tranh đã lùi xa nhưng trên khắp các nghĩa trang liệt sĩ trải dài từ Bắc vào Nam, vẫn còn biết bao ngôi mộ mang dòng chữ “Liệt sĩ chưa biết tên”. Do hoàn cảnh chiến tranh, và điều kiện khó khăn, nhiều hài cốt được quy tập gấp, không đầy đủ thông tin, khiến việc xác định danh tính gần như bất khả thi.

Thế nhưng, khoa học đã mở ra một cánh cửa mới: Công nghệ giám định ADN giúp khớp nối danh tính liệt sĩ với thân nhân thông qua mẫu sinh phẩm. Từ năm 2013, Nhà nước triển khai Đề án xác định danh tính liệt sĩ bằng phương pháp giám định gen - một hành trình âm thầm nhưng đầy nhân văn.

Tại Thanh Hóa, sau giai đoạn 1, các đơn vị chức năng đã thu nhận được 933 mẫu ADN của các trường hợp là mẹ đẻ liệt sĩ và một trường hợp là thân nhân cận huyết thống bên ngoại liệt sĩ - là một trong những đơn vị có số lượng thu nhận mẫu ADN cho thân nhân liệt sĩ nhiều nhất toàn quốc. Đây là những mẫu ADN vô cùng quý giá, góp phần làm phong phú hơn những thông tin, dữ liệu khoa học để đối chiếu, so sánh với dữ liệu ADN liệt sĩ, từ đó thắp lên niềm hi vọng của các gia đình trong hành trình tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.

Bước sang giai đoạn 2, mục tiêu đặt ra là thu nhận 35.626 mẫu ADN còn lại của thân nhân các liệt sĩ chưa xác định được thông tin. Với tinh thần làm việc khẩn trương, trách nhiệm và hiệu quả, các lực lượng tham gia thu nhận mẫu mà nòng cốt là lực lượng Công an Thanh Hóa đã không quản đường sá xa xôi, giao thông đi lại khó khăn, thời tiết khắc nghiệt, vất vả trèo đèo, lội suối, tranh thủ mọi thời gian, kể cả thứ Bảy, Chủ nhật, bất kể ngày hay đêm đến từng nhà, từng xã, từng thôn bản, gặp gỡ từng thân nhân liệt sĩ để hướng dẫn kê khai thông tin, lấy mẫu máu, niêm phong và bảo quản đúng quy trình kỹ thuật.

Tính đến hết ngày 18/7/2025, đã có 31.070 mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ được thu nhận, gửi đi phân tích. Việc sử dụng công nghệ giám định ADN hiện đại, kết hợp cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và thông tin quy tập mộ liệt sĩ từ Bộ Quốc phòng cho thấy hiệu quả rõ rệt, rút ngắn quá trình xác minh, đối chiếu và xác định danh tính liệt sĩ.

Những cuộc đoàn tụ sau hàng chục năm tìm kiếm không chỉ là niềm hạnh phúc của một gia đình, mà còn là sự tiếp nối mạch nguồn lịch sử. Vẫn còn nhiều hài cốt liệt sĩ chưa được xác định danh tính, và hành trình thu mẫu ADN đang được tiếp tục một cách âm thầm, miệt mài và đầy kiên nhẫn.

Dù công việc không hề dễ dàng, nhưng những nghĩa cử ấy cho thấy, việc xác định danh tính liệt sĩ bằng phương pháp giám định ADN không chỉ đơn thuần là khắc đúng một cái tên trên bia mộ, mà đó còn là đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, là sự kết hợp giữa khoa học và lòng tri ân và là bài học sâu sắc về giá trị của khoa học nhân văn trong đời sống hôm nay./.