Gian nan hành trình thu nhận mẫu ADN thân nhân liệt sĩ tại các xã vùng núi cao xứ Thanh

Công tác thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính ở các xã vùng cao Thanh Hóa không giống như ở miền xuôi, mà gặp rất nhiều khó khăn, trở ngại. Đường sá xa xôi, cách trở, địa hình hiểm trở, nhiều bản làng nằm lọt thỏm giữa núi rừng, cách xa trung tâm tỉnh lị hàng trăm kilômét, nhiều gia đình nằm cheo leo bên sườn núi, các tổ công tác buộc phải đi xe máy chuyên dụng, thậm chí có chặng phải lội bộ, mang vác lỉnh kỉnh những dụng cụ, thiết bị vượt đèo, lội suối mới tới được nhà dân.

Thời điểm này, thời tiết trên địa bàn các xã vùng cao xứ Thanh mưa, nắng thất thường. Lúc nắng thì chang chang như đổ lửa, cây xanh héo hắt, gió Lào rát bỏng; khi mưa thì đường trơn, dốc trượt khiến chuyến công tác cũng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Có tổ phải vào trú nhờ trong lán dựng chờ hết cơn mưa rừng để tiếp tục di chuyển, cố gắng chạy đua với thời gian, lấy hết mẫu cho thân nhân liệt sĩ để đảm bảo số lượng, chất lượng sinh phẩm vận chuyển ngay trong ngày về phòng xét nghiệm ở Hà Nội phục vụ công tác phân tích, đối chiếu làm cơ sở khai thác dữ liệu cho các bước tiếp theo trong hành trình trả lại tên cho liệt sĩ.

Từ xã trung tâm Quan Sơn, phải mất hơn một giờ đồng hồ di chuyển hơn 30 kilomet trên con đường rừng quanh co, khúc khuỷu, tổ công tác thu nhận mẫu ADN lưu động của Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an tỉnh Thanh Hóa mới đến được bản Phe, xã biên giới Tam Thanh để tiến hành thu nhận mẫu cho 5 trường hợp là thân nhân liệt sĩ đã già yếu, hiện đang ốm đau không thể đi lại được.

Trong ngôi nhà nhỏ, cụ bà Lữ Thị Thọ, 101 tuổi vẫn ngồi lặng lẽ bên bậu cửa nhìn xa xăm về phía chân trời - nơi người em trai của bà là liệt sĩ Lữ Văn Nhuôn (sinh năm 1949) đã từng chiến đấu và hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. 58 năm kể từ ngày em trai bà hy sinh, dẫu nhiều lần tìm kiếm, dò hỏi nhưng gia đình bà vẫn không có manh mối gì về mộ phần của người em.

Hôm nay, nghe tin đoàn công tác của Công an tỉnh Thanh Hóa và cán bộ xã đến, bà Thọ thấp thỏm chờ từ sáng. Dáng người nhỏ nhắn, khắc khổ, bà run run nhờ người con gái đỡ ngồi dậy, cố gắng vươn cánh tay già yếu ớt để cán bộ Công an lấy mẫu sinh trắc vân tay và cán bộ y tế thực hiện công việc lấy máu để làm xét nghiệm ADN với niềm hi vọng lớn lao sẽ tìm được phần mộ người em trai của mình. “Cả đời tôi chỉ mong nhất ngày được biết mộ em ở đâu. Giờ tai đã điếc, mắt đã mờ, nhưng khi thấy các chú Công an đến nhà lấy mẫu máu để tìm em trai, tôi mừng lắm, dù cũng chẳng còn sống được bao lâu nữa…” - Bà Thọ nghẹn ngào.

Khó khăn không chỉ đến từ địa hình hay thời tiết, công tác thu mẫu ADN ở vùng cao còn đối diện với những rào cản về ngôn ngữ. Nhiều gia đình thân nhân liệt sĩ là người dân tộc thiểu số, không nói rõ tiếng Kinh, không biết đọc, biết viết. Có người chưa từng nghe đến khái niệm “ADN”, lại càng không hiểu tại sao việc lấy mẫu có thể giúp tìm được người thân đã mất từ mấy chục năm trước. Đối với những trường hợp này, các cán bộ Công an và tổ công tác lại kiên trì giải thích, vận động, có nơi còn cần đến sự hỗ trợ của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong vùng đồng bào các dân tộc để tuyên truyền, vận động.

Thiếu úy Lê Văn Hiếu, cán bộ Công an xã Tam Thanh chia sẻ: “không ít người già nghe nói đến ADN hay lấy máu thì còn bỡ ngỡ, chưa hiểu. Chúng tôi vừa làm, vừa giải thích cặn kẽ. Đồng bào vùng cao rất giàu tình cảm, chỉ cần giải thích rõ là họ sẵn lòng hợp tác. Vì vậy, có những nhà dù ở rất xa trung tâm nhưng khó khăn không đi lại được, anh em chúng tôi sẽ đi thật sớm để đến đúng lịch hẹn với người dân”.

Ở nhiều bản vùng sâu, những người thân còn sống của các liệt sĩ nay tuổi đều đã cao, trí nhớ lẫn lộn, lúc nhớ lúc quên, giấy tờ thất lạc, vv… Điều đó càng khiến cho việc rà soát, kê khai hồ sơ và xác minh quan hệ thân nhân gặp không ít khó khăn. Có trường hợp gia đình chỉ còn duy nhất tấm bằng Tổ quốc ghi công hay một tờ giấy báo tử đã phai màu thời gian để làm căn cứ đối chiếu… Vượt qua những khó khăn, trở ngại ấy, lực lượng Công an Thanh Hóa vẫn kiên trì, nỗ lực từng ngày, từng giờ trong hành trình tìm kiếm, “trả lại tên” cho những Anh hùng liệt sĩ. Một cái tên được gọi lại - như một lần được sống.

Trong những ngày tháng 7 - tháng của tri ân và nghĩa tình, không kể ngày đêm, không ngại nắng mưa, các tổ công tác vẫn đều đặn lên đường. Những chuyến đi của các lực lượng tham gia lấy mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ còn thiếu thông tin không chỉ mang theo ống nghiệm và dụng cụ y tế, mà còn mang theo niềm tin và hy vọng. Họ tìm đến từng gia đình thân nhân liệt sĩ ở mọi vùng quê xa xôi… Họ lắng nghe từng câu chuyện, ghi lại từng ký ức mờ nhòe qua thời gian để lần tìm manh mối. Dù khó khăn, vất vả nhưng trong ánh mắt những cán bộ, chiến sĩ là niềm tin vững chắc vào giá trị nhân văn mà họ đang góp phần thực hiện.

Chính nhờ tinh thần ấy, hàng chục nghìn mẫu ADN đã, đang và sẽ tiếp tục được thu nhận trên khắp các bản làng, từ đồng bằng lên miền núi, từ ven biển đến vùng sâu, vùng xa…Tất cả cùng hướng về một mục tiêu chung: Đưa các liệt sĩ trở về với đúng tên gọi thiêng liêng của mình./.