Mở rộng không gian phát triển mới tạo sức bật bền vững phát triển kinh tế - xã hội

Tham dự phiên họp có các thành viên trong Ban Chỉ đạo; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương. Về phía Bộ Công an có Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an và Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an. Phiên họp được tổ chức trực tuyến đến các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Phát biểu khai mạc phiên họp, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, phiên họp của Ban Chỉ đạo để đánh giá về tình hình 9 tháng triển khai nghị quyết trong một bối cảnh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tổng Bí thư nhấn mạnh, kinh tế xã hội là trọng tâm, lấy tổng thể đất nước để phát triển, trong đó trọng tâm tăng trưởng kinh tế xã hội dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số làm động lực chính. Muốn phát triển nhanh, bền vững, phải tập trung vào chính sách, phải tận dụng tất cả, phải thống nhất nhận thức chung để cùng vào cuộc. Công nghệ chính là để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra cho các giai đoạn phát triển.

Tổng Bí thư khẳng định, chúng ta không phải chỉ phát triển bình thường mà phải ở tốc độ cao, tăng tốc, đột phá. Phải tính toán, phải có một cơ chế để siết chặt lại kỷ luật, kỷ cương như thế nào, gắn trách nhiệm của người đứng đầu vào trong mọi nhiệm vụ, đặc biệt là việc hoàn thành các cơ sở dữ liệu quốc gia chuyên ngành, nâng cao thực chất chất lượng dịch vụ công.

“Người dân vẫn lên truyền hình nói mất cả buổi sáng chờ đợi làm dịch vụ công. Người dân từ rất hy vọng thành thất vọng. Dù những ý kiến trên chỉ là nhỏ lẻ nhưng không được để như vậy, không chấp nhận những tồn tại như vậy”- Tổng Bí thư chỉ rõ.

Tổng Bí thư cũng đánh giá hệ sinh thái đang đối mặt với nguy cơ sẽ trở thành công xưởng gia công. Sự liên kết của Nhà nước, nhà trường, nhà khoa học và doanh nghiệp còn chưa được nhận thức đầy đủ. Doanh nghiệp chưa thực sự là trung tâm. Thống kê cho thấy, trong Top 10 doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm công nghệ chiến lược đều là doanh nghiệp FDI; ngành nghiên cứu và phát triển trong nước gần như không có tăng trưởng. Đây chính là vùng trũng, là điểm nghẽn lớn nhất đang cản trở chúng ta hiện thực hóa mục tiêu tự chủ chiến lược.

“Nếu như FDI người ta rút đi ngay thì chúng ta lại trở về đúng thực chất của chúng ta. FDI là để lấy thêm vốn, lấy thêm công nghệ, giải quyết công ăn, việc làm. Với những mục tiêu đó, bây giờ người ta có công nghệ, chúng ta cũng phải nhìn nhận lại khía cạnh FDI này”- Tổng Bí thư lưu ý và đặt câu hỏi: Tự chủ cho sản xuất của chúng ta ở đây như thế nào chứ không phải chỉ là thời kỳ FDI của nhiều chục năm trước đây? Vì vậy, cần có một cơ chế đột phá để Nhà nước thực sự chuyển từ vai trò cấp phát sang kiến tạo và đặt hàng, buộc doanh nghiệp phải trở thành trung tâm và biến tri thức trong viện, nhà trường thành sức mạnh kinh tế và để những sản phẩm khoa học, công nghệ "Made in Vietnam" có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường. Đây là điều phải trăn trở nhất.

Tổng Bí thư cũng lưu ý, Ban Chỉ đạo cần đánh giá xem hiện nay doanh nghiệp khoa học, công nghệ Việt Nam đang gặp khó khăn gì trong việc tiếp cận tài chính phục vụ cho sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp muốn phát triển, muốn cần tiền, Nhà nước có tiền, có cơ chế, nhưng lại không gặp được nhau. Vậy vướng mắc ở đây là gì, ở chỗ nào?

Tổng Bí thư cũng cho biết, vừa qua, đầu tư cho khoa học, công nghệ chiếm một tỷ trọng rất lớn trong GDP, trong ngân sách của Nhà nước. Nhưng cũng có doanh nghiệp nói sợ không tiêu được hết. Cần hướng dẫn như thế nào để doanh nghiệp tiếp cận được với nguồn tài chính. Trong tăng trưởng như vậy, khoa học, công nghệ đóng góp bao nhiêu phần trăm.

Tổng Bí thư đặt câu hỏi, tại sao Việt Nam chỉ có 16 doanh nghiệp công nghệ niêm yết trên thị trường chứng khoán trong 10 năm vừa qua, trong khi đó, ở Indonesia có tới trên 500 doanh nghiệp. Nhà nước có nên bảo lãnh vay vốn cho sản phẩm công nghệ chiến lược và thực hiện cơ chế IPO đặc thù cho doanh nghiệp công nghệ không? Những vấn đề này chúng ta phải đặt ra để cùng suy nghĩ, để cùng có những tính toán rất thực chất mới có thể cùng tiến lên được.

Về nhân tài, Tổng Bí thư đánh giá chúng ta không thiếu người tài nhưng đang thiếu những tổng công trình sư. Cần có một chính sách hỗ trợ như thế nào để quy tụ và trao quyền cho những nhân tài cả trong và nước ngoài cùng xây dựng một số dự án lớn của đất nước. Thế giới hằng năm đều có đánh giá, công bố về các trung tâm hội tụ nhân tài về công nghệ toàn cầu, Việt Nam đã có thành phố nào xếp hạng chưa? Cơ chế chính sách đã đủ đột phá chưa?

Dẫn chứng những kết quả của một số quốc gia trong khu vực và trên thế giới về nội dung này, Tổng Bí thư gợi mở và chỉ đạo Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ phải đầu tư tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, bên cạnh những trung tâm tài chính mà chúng ta đang nỗ lực xây dựng thì chúng ta phải có những trung tâm về khoa học, công nghệ, trung tâm hội tụ những người tài.

Đề cập đến Trung tâm về dữ liệu, Tổng Bí thư lưu ý về nguồn năng lượng phục vụ truyền tải và không để thiếu điện. Hà Nội có trung tâm công nghệ cao Hòa Lạc nhưng trên thực tế hạ tầng không đồng bộ, thiếu điện, thiếu nước. Về hạ tầng quốc gia, Tổng Bí thư nhấn mạnh các yếu tố cơ bản của hạ tầng quốc gia về khoa học, công nghệ là điện, phòng thí nghiệm trọng điểm, phòng chế tạo, chế tạo thử, không có đủ điện thì không có hạ tầng tính toán, không có dữ liệu, không có AI.

Tổng Bí thư nêu thực tế và đặt câu hỏi: “Việt Nam hiện nay có khoảng 16 phòng thí nghiệm trọng điểm, nhưng mức độ đáp ứng các nhu cầu trong bối cảnh mới thế nào? Việt Nam đã có cái chế tạo thử, phòng thử nghiệm chưa?”, đồng thời yêu cầu Ban Chỉ đạo cần đánh giá về hiện trạng, nhu cầu, kế hoạch hành động để phát triển hạ tầng điện, phòng thí nghiệm, đặc biệt phòng thí nghiệm trọng điểm và chế tạo, thử nghiệm để đáp ứng được các mục tiêu đặt ra, trong đó có những mục tiêu mới.

Về công nghệ chiến lược, Tổng Bí thư yêu cầu đánh giá việc triển khai 11 công nghệ chiến lược như thế nào? Nghị quyết đã triển khai 9 tháng nay nhưng chưa thấy có kế hoạch tổng thể để triển khai. Ở Việt Nam, trong thời gian tới, công nghệ chiến lược này phải định hình, có kế hoạch, phải triển khai, phân công như thế nào. Các bộ, ngành có liên quan cần làm gì, ứng xử như thế nào đối với chiến lược về trí tuệ nhân tạo này. Nhà nước cần phải đầu tư gì, nguồn vốn cho các lĩnh vực này như thế nào? Năm 2025 phải làm được những việc gì, cần bao nhiêu tiền và ở đâu? Năm 2026 làm những cái việc gì? Đến năm 2027 đạt được mục tiêu gì?

Tổng Bí thư cũng nêu lên thực trạng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong nước đang kìm hãm lẫn nhau và có khi lại tạo lợi thế cho nước ngoài. Cùng một lĩnh vực, cùng một công việc như vậy nhưng không tạo được sự liên kết. “Cùng một mẹ, cùng một đất nước, cùng Chính phủ nhưng tại sao không phối hợp được mà lại cạnh tranh lẫn nhau. Cạnh tranh nhau không phải lành mạnh nữa mà cạnh tranh kìm chế nhau”- Tổng Bí thư nêu rõ.

Tổng Bí thư cũng đánh giá, hiện nay, doanh nghiệp tư nhân đang rất xuất sắc trên một số lĩnh vực. Nguyên nhân là doanh nghiệp tư nhân họ tự chủ, mạnh dạn kết nối với trí tuệ của thế giới, những kinh nghiệm của thế giới, mạnh dạn sử dụng những người tài. Không chỉ robot, doanh nghiệp còn nghiên cứu cả vũ trụ, nghiên cứu cả tên lửa. Nhà nước không thể đứng ngoài các hoạt động doanh nghiệp, kể cả tư nhân, phải hiểu được họ đang muốn gì, muốn phát triển như thế nào và Nhà nước hỗ trợ, giao nhiệm vụ, tạo điều kiện, kết nối gì cho họ trong các hoạt động phát triển. Doanh nghiệp Nhà nước cũng phải nhìn vào đó để có những định hướng cho mình.

Đề cập đến không gian phát triển mới để thúc đẩy phát triển kinh tế số, theo Tổng Bí thư, chúng ta đã nghe nhiều về đô thị thông minh trong khoảng 10 năm qua, nhưng đô thị thông minh là một phương tiện hay là một mục tiêu? Thế giới có nhiều mô hình đô thị hóa của công nghệ, đô thị kinh tế số thành công. Việt Nam đã có những đô thị vậy chưa? Hay chỉ mới có khu công nghệ cao, khu công nghệ tập trung?

Tổng Bí thư cũng đặt câu hỏi về khai thác làm chủ không gian phát triển mới như thế nào? Không gian tầng thấp, không gian ngầm, không gian biển, không gian tầng cao, nếu mình không vươn lên được thì người khác sẽ chiếm lĩnh ngay. Việc thúc đẩy phát triển kinh tế số là một nhiệm vụ trọng tâm mà Ban Chỉ đạo phảu tập trung lãnh đạo, chỉ đạo để nhanh chóng hình thành các không gian phát triển mới, thúc đẩy phát triển kinh tế số.

Báo CAND tiếp tục thông tin về phiên họp quan trọng này.