Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025) và 20 năm Ngày hội toàn dân bảo vệ An ninh Tổ quốc (19/8/2005 - 19/8/2025), Cổng Thông tin điện tử Công an tỉnh Thanh Hóa trân trọng đăng tải chuỗi 80 sự kiện lịch sử điển hình trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng Công an Thanh Hóa qua các thời kỳ, bắt đầu từ ngày 01/6/2025 đến ngày 19/8/2025 (80 ngày), đây là các sự kiện được lựa chọn trong các cuốn sách lịch sử Công an tỉnh Thanh Hóa, xin trân trọng giới thiệu đến các độc giả.
Các tổ chức tiền thân và thành lập Ty Công an Thanh Hóa
Cùng với sự hình thành của Chiến khu Ngọc Trạo, thành lập “Đội du kích Ngọc Trạo”, ngày 19/9/1941, Tổ trinh sát đầu tiên đã được thành lập với 7 người do đồng chí Phạm Văn Hinh làm tổ trưởng, với nhiệm vụ chuyên sâu công tác trinh sát, điều tra tình hình để phục vụ kịp thời cho sự chỉ huy của Ban lãnh đạo Chiến khu; hỗ trợ và bảo vệ quần chúng trong các cuộc đấu tranh; bảo vệ cán bộ chủ chốt, bảo vệ các cuộc hội nghị, tham gia chiến đấu, bảo vệ chiến khu. Tổ trinh sát đã cùng với Trung đội cảm tử chiến đấu anh dũng, ngoan cường bảo vệ chiến khu Ngọc Trạo.
Ngày 15/9/1944, lâm thời Tỉnh bộ Việt Minh Thanh Hóa đã ra Chỉ thị “Kíp sửa soạn khởi nghĩa” và thành lập các đội quân cơ sở, trong đó có Đội Tự vệ làm nhiệm vụ chuẩn bị đánh giặc và bảo vệ xóm làng.
Trong cao trào Cách mạng Tháng 8, các “Đội tuyên truyền xung phong võ trang” được thành lập và hoạt động công khai. “Đội tuyên truyền xung phong võ trang” không ngừng phát triển phối hợp với “Đội trinh sát”, “Đội tự vệ” mở rộng hoạt động trinh sát, nắm chắc tình hình địch; tổ chức những cuộc diễn thuyết xung phong; rải truyền đơn các khu vực đông dân, chợ búa để quần chúng thấy rõ âm mưu, tội ác của giặc Nhật đối với nước ta; vạch mặt bọn Việt gian, Đại Việt đội lốt cách mạng; tuyên truyền vận động lính bảo an của địch; vận động thuyết phục tầng lớp giàu có ủng hộ tiền bạc mua vũ khí, chuẩn bị khởi nghĩa võ trang giành chính quyền; hỗ trợ quần chúng phá kho thóc cứu đói.
Thực hiện Lệnh khởi nghĩa của Ủy ban khởi nghĩa tỉnh, ngày 18/8/1945, các lực lượng trinh sát, tự vệ, tuyên truyền xung phong đã tiên phong hỗ trợ quần chúng tấn công vào các mục tiêu chính: phá cửa nhà lao giải thoát các chiến sĩ cách mạng bị tù đày; bao vây đánh chiếm trại Bảo an binh, trụ sở mật thám, sở Liêm phóng; tấn công dinh lũy cuối cùng của chính quyền bù nhìn ở thị xã Thanh Hóa; truy bắt số Tri phủ, Tri huyện, Chánh tổng, Lý trưởng có nhiều tội ác với nhân dân; cắt đứt hệ thống thông tin liên lạc của địch; bảo vệ các trụ sở Ủy ban khởi nghĩa tỉnh, huyện và thị xã Thanh Hóa Chiều ngầy 20/8/1945, bảo vệ lễ mít tinh tại sân vận động trong thành để ra mắt Nhân dân thị xã Thanh Hóa.
Ngày 21/8/1945, lực lượng Cảnh sát xung phong được thành lập, do đồng chí Nguyễn Khắc Thiệu Chỉ huy trưởng; đồng chí Nguyễn Tài Bồng và đồng chí Hoàng Văn Tại Chỉ huy phó. Trụ sở làm việc đóng tại Sở Cảnh sát cũ của địch, quân số gồm 100 người, được Mặt trận Việt Minh giao làm nhiệm vụ trọng trách bảo vệ và giữ gìn trật tự trị an trong tỉnh. Đến tháng 11/1945, lực lượng Cảnh sát xung phong được phân chia thành 8 Chi cục: Bái Thượng, Sầm Sơn, Cầu Sâng, Bến ô tô, Nhà ga, phố Tịch Điền, nhà lao tỉnh và nhà lao Bái Thượng. Mỗi Chí cục có từ 1 đến 2 phân đội làm nhiệm vụ bảo vệ trị an, kiểm soát người qua lại, khám xét những người nghi vấn, gác nhà lao, áp giải phạm nhân, áp tải bạc, bảo vệ kho bạc, bảo vệ Ủy ban cách mạng.
.png)
Ở thị xã Thanh Hóa, lực lượng Cảnh sát xung phong có 3 phân đội: Phân đội Ký Con, phân đội Tán Thuật và phân đội Đề Thám được giao nhiệm vụ tuần tiễu trong thị xã, kiểm soát nhà săm, nhà cô đầu, tiệm hút, giải quyết tình hình trật tự trị an và tranh chấp điền thổ giữa các làng.
Số đội viên “Đội tự vệ”, đội viên “Đội tuyên truyền xung phong” sau khi chiếm Sở Liêm phóng của địch, làm trụ sở và mang tên tổ chức “Liêm phóng Việt Minh” (sau này đổi thành Trinh sát viện). Đồng chí Vũ Đình Chung được giao nhiệm vụ làm Viện trưởng. “Trinh sát viện” gồm 30 người nhưng số đông được đưa vào Mã Hùm (nay là xã Xuân Hưng, huyện Thọ Xuân) để luyện tập quân sự, nghiệp vụ trinh sát và chính trị để làm nhân cốt sau này phát triển thành lực lượng trinh sát. Đến tháng 12/1945, một số đồng chí tốt nghiệp khóa học được điều về bổ sung cho lực lượng Cảnh sát xung phong. Số tuyển mộ thêm thành lập “Đội tự vệ xung phong” được huấn luyện võ bị, chọn lựa lên đường Nam tiến tham gia mặt trận Buôn Ma Thuật.
Ngày 21/2/1946, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 23/SL về thiết lập “Việt Nam Công an vụ”. Ngày 18/4/1946, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng ký Nghị định số 121/NĐ thi hành Sắc lệnh số 23 của Chủ tịch Chính phủ lâm thời quy định tổ chức bộ máy của Công an toàn quốc. Điều 9 và 11 Nghị định 121 quy định: “Tại mỗi tỉnh đều có một Ty Công an đặt dưới quyền điều khiển của một Trưởng ty. Các Trưởng ty, các Ty Công an có nhiệm vụ như các Sở Công an kỳ nhưng chỉ hoạt động trong phạm vi một tỉnh.”
.png)
Thực hiện chỉ đạo của Bộ Nội vụ và Tỉnh ủy Thanh Hóa, ngày 18/4/1946, Ty Công an Thanh Hóa được thành lập trên cơ sở sát nhập 2 lực lượng “Cảnh sát xung phong” và “Trinh sát viện”, biên chế 350 cán bộ, chiến sĩ; mô hình tổ chức Ty Công an Thanh Hóa gồm 6 ban: Văn phòng, Căn cước, Trật tự, Hành chính, Chính trị và Tư pháp; đồng chí Phạm Văn Vinh được cử làm Trưởng Ty.
Nguồn sách “Lịch sử biên niên Công an nhân dân Thanh Hóa (1945 - 7/1954)”
